Theo kết quả từ Khảo sát Tâm lý Kinh doanh EU–ASEAN lần thứ 11 vừa công bố, có tới 73% doanh nghiệp châu Âu nhận định rằng Đông Nam Á đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong tổng doanh thu toàn cầu của họ trong hai năm gần đây.
Từ góc nhìn của giới doanh nghiệp châu Âu, Đông Nam Á đang nổi lên như một “điểm sáng” hiếm hoi giữa bức tranh kinh tế toàn cầu đầy biến động — nơi các rào cản thuế quan, xung đột thương mại và căng thẳng địa chính trị ngày càng phức tạp.
Theo Khảo sát Tâm lý Kinh doanh EU–ASEAN lần thứ 11 vừa công bố, 73% doanh nghiệp châu Âu cho biết khu vực ASEAN đã trở nên quan trọng hơn trong cơ cấu doanh thu toàn cầu của họ trong hai năm gần đây. Điều này phản ánh rõ xu hướng dịch chuyển trọng tâm đầu tư và sản xuất về các thị trường năng động hơn.
Đặc biệt, ASEAN đang trở thành điểm đến hàng đầu cho các doanh nghiệp muốn tái cấu trúc chuỗi cung ứng để né tránh rủi ro thuế quan. Không chỉ nổi bật bởi những nền kinh tế đơn lẻ giàu tiềm năng như Việt Nam, Indonesia, Malaysia hay Thái Lan, khu vực này còn hấp dẫn nhờ sự đa dạng và linh hoạt của thị trường — yếu tố giúp ASEAN tăng khả năng chống chịu trước các cú sốc toàn cầu.
Sự “chống chịu” ấy không phải ngẫu nhiên. Từ đại dịch COVID-19 đến các đợt tăng thuế quan mới nhất từ Mỹ, doanh nghiệp đã nhận ra tầm quan trọng của việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng để không bị phụ thuộc quá mức vào một khu vực duy nhất.
Với các công ty thuộc Liên minh châu Âu (EU), câu hỏi hiện nay không còn là “liệu ASEAN có quan trọng hay không”, mà là “họ nên đầu tư và gắn bó sâu đến mức nào với khu vực này.”
Một câu hỏi lớn hơn nữa cũng được đặt ra: Liệu châu Âu có đủ nhanh nhạy và tham vọng chính trị để theo kịp tốc độ phát triển mạnh mẽ của Đông Nam Á, cũng như đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của cộng đồng doanh nghiệp đang hướng về khu vực này?
Lợi ích chung và sức hút song phương
Không khó để lý giải vì sao ASEAN đang trở thành tâm điểm thu hút các nhà đầu tư toàn cầu. Với hơn 670 triệu dân và dự báo sẽ trở thành nền kinh tế lớn thứ tư thế giới vào năm 2030, khu vực này hội tụ đủ “tứ trụ” tăng trưởng mà giới đầu tư tìm kiếm: dân số trẻ, tầng lớp trung lưu mở rộng nhanh chóng, tốc độ đô thị hóa cao và nền tảng cải cách kinh tế ngày càng mạnh mẽ.
Bên cạnh đó, bối cảnh địa chính trị toàn cầu càng củng cố vị thế của ASEAN. Trong khi Mỹ siết chặt các biện pháp thương mại gây gián đoạn chuỗi cung ứng, thì Trung Quốc lại tăng cường hợp tác kinh tế, thúc đẩy việc nâng cấp Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN–Trung Quốc (ACFTA 3.0), dự kiến được ký kết vào tháng 10 tới.
Giữa cuộc cạnh tranh quyền lực ngày càng gay gắt giữa các cường quốc, ASEAN vẫn kiên định với chiến lược cân bằng, tránh phải chọn phe và duy trì môi trường hợp tác trung lập, điều mà giới đầu tư quốc tế đặc biệt đánh giá cao.
Một khảo sát của Viện nghiên cứu ISEAS–Yusof Ishak cho thấy, Liên minh châu Âu (EU) được xem là “hàng rào phòng ngừa rủi ro” đáng tin cậy giữa những bất ổn phát sinh từ căng thẳng Mỹ–Trung.
Ở chiều ngược lại, châu Âu cũng mang sức hút riêng. Khu vực này được biết đến với cam kết ủng hộ trật tự thương mại đa phương dựa trên luật lệ, tính minh bạch và ổn định cao, cùng vai trò tiên phong trong phát triển kinh tế bền vững. Chính điều đó khiến mối quan hệ EU–ASEAN mang tính bổ trợ tự nhiên — nơi hai bên cùng chia sẻ giá trị về phát triển, bền vững và hội nhập.
Quan trọng hơn, sự tham gia sâu rộng hơn của EU tại Đông Nam Á không chỉ mang lại cơ hội mở rộng thị trường cho doanh nghiệp châu Âu, mà còn đóng góp trực tiếp vào các ưu tiên chiến lược của ASEAN như: củng cố chuỗi cung ứng bền vững, thúc đẩy kinh tế số, và hỗ trợ chuyển đổi xanh.
Tuy nhiên, thách thức vẫn tồn tại. Khoảng 80% doanh nghiệp châu Âu được khảo sát cho rằng sự hiện diện của EU tại ASEAN vẫn còn mờ nhạt, khi so sánh với các đối thủ đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và Australia — những quốc gia đã thiết lập Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) toàn diện với khối ASEAN.
Rõ ràng, nếu muốn khai thác tối đa tiềm năng hợp tác hai chiều, châu Âu cần một chiến lược gắn kết mạnh mẽ và chủ động hơn với khu vực năng động nhất thế giới này.
Tại sao một FTA liên khu vực lại cần thiết?
Thực tế, hợp tác thương mại giữa châu Âu và Đông Nam Á đã đạt được nhiều tiến bộ đáng kể, đặc biệt ở cấp độ song phương. Gần đây nhất, Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) EU–Indonesia đã được hoàn tất vào ngày 23/9, sau gần một thập kỷ đàm phán — bổ sung vào các FTA hiện có giữa EU với Singapore và Việt Nam. Bên cạnh đó, Malaysia, Thái Lan và Philippines cũng đang khôi phục lại bàn đàm phán với khối EU.
Tuy nhiên, những nỗ lực riêng lẻ này vẫn còn rời rạc, thiếu sự thống nhất trong khuôn khổ toàn diện. Khi chỉ tồn tại các hiệp định song phương rời rạc thay vì một FTA giữa hai khối kinh tế, châu Âu có nguy cơ bị xem là “đối tác hạng hai” — hữu ích nhưng không mang tính chiến lược lâu dài.
Chính vì vậy, việc thúc đẩy một FTA toàn diện giữa EU và ASEAN là bước đi cần thiết. Một hiệp định như vậy sẽ mở ra cánh cửa tiếp cận toàn bộ thị trường khu vực, giúp các doanh nghiệp châu Âu mở rộng quy mô hoạt động hiệu quả hơn trên khắp Đông Nam Á. Ngược lại, doanh nghiệp ASEAN cũng có thể tiếp cận một trong những thị trường tiêu dùng lớn và ổn định nhất thế giới – Liên minh châu Âu.
Ngoài ra, một FTA liên khu vực sẽ giúp giảm đáng kể “ma sát” trong chuỗi cung ứng, thông qua việc hài hòa hóa các tiêu chuẩn pháp lý và quy định thương mại, tạo môi trường thuận lợi hơn cho hoạt động xuất nhập khẩu và đầu tư hai chiều.
Dĩ nhiên, các cuộc đàm phán trước đây giữa EU và ASEAN từng gặp không ít trở ngại, chủ yếu do chênh lệch về trình độ phát triển giữa các quốc gia thành viên, cũng như khác biệt trong hệ thống pháp lý. Nhưng bối cảnh hiện nay đã hoàn toàn khác so với năm 2009 – thời điểm các cuộc đàm phán bị đình chỉ.
ASEAN ngày nay đã hội nhập sâu rộng hơn, với tiến trình chuyển đổi số mạnh mẽ, đặc biệt là Hiệp định Khung Kinh tế Số ASEAN (DEFA) đang được thúc đẩy nhằm xây dựng tiêu chuẩn và quy tắc chung trong lĩnh vực kinh tế số.
Ở chiều ngược lại, châu Âu cũng đang chịu áp lực tái cấu trúc chuỗi cung ứng và dẫn đầu làn sóng tăng trưởng xanh, bền vững – những yếu tố thôi thúc khối này vượt qua các rào cản quá khứ để tìm kiếm một đối tác chiến lược lâu dài tại khu vực năng động nhất thế giới.
Tổng thể mà nói, các điều kiện hiện nay đã chín muồi hơn bao giờ hết cho việc tái khởi động và hướng tới một FTA lịch sử giữa EU và ASEAN – một hiệp định không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn định hình lại cấu trúc hợp tác toàn cầu trong thập kỷ tới.
Bài viết liên quan
