Trung Quốc bất ngờ tạm ngừng mua dầu Nga: Cú sốc lan rộng trên thị trường năng lượng toàn cầu
Một diễn biến bất ngờ vừa khiến giới đầu tư toàn cầu chấn động: các tập đoàn dầu khí quốc doanh hàng đầu Trung Quốc đã tạm ngừng mua dầu Nga vận chuyển bằng đường biển, sau khi Mỹ mở rộng lệnh trừng phạt nhắm thẳng vào hai “ông lớn” năng lượng của Nga là Rosneft và Lukoil.
Động thái này không chỉ đánh dấu bước ngoặt trong quan hệ thương mại năng lượng giữa Bắc Kinh và Moscow, mà còn thổi bùng làn sóng lo ngại trên thị trường dầu mỏ quốc tế. Việc Trung Quốc — quốc gia tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới — tạm thời rút khỏi nguồn cung từ Nga, có thể khiến chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu thêm phần bất ổn và đẩy giá dầu quốc tế vào một chu kỳ biến động mới.
Lệnh trừng phạt của Mỹ và hiệu ứng dây chuyền toàn cầu
Tuần qua, Mỹ đã mở rộng gói trừng phạt nhằm vào hàng loạt doanh nghiệp, tàu vận chuyển và đối tác trung gian liên quan đến hoạt động xuất khẩu dầu của Nga, với mục tiêu siết chặt nguồn tài chính phục vụ cuộc xung đột tại Ukraine. Trong danh sách bị nhắm đến, hai tập đoàn dầu khí hàng đầu của Nga – Rosneft và Lukoil – trở thành tâm điểm, buộc nhiều đối tác quốc tế phải khẩn trương điều chỉnh chiến lược nhập khẩu.
Trước sức ép này, bốn “ông lớn” dầu khí quốc doanh Trung Quốc gồm PetroChina, Sinopec, CNOOC và Zhenhua Oil đã đồng loạt tạm ngừng mua dầu Nga vận chuyển bằng đường biển trong ngắn hạn. Theo các nguồn tin trong ngành, các doanh nghiệp này lo ngại nguy cơ dính trừng phạt thứ cấp từ Mỹ, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động thương mại toàn cầu và hệ thống tài chính quốc tế mà họ đang tham gia.
Hiện tại, cả bốn tập đoàn vẫn chưa đưa ra phản hồi chính thức, song giới phân tích nhận định động thái này phản ánh sự thận trọng mang tính chiến lược của Bắc Kinh. Trung Quốc có thể đang cân nhắc giữa lợi ích kinh tế và rủi ro địa chính trị, trong bối cảnh Washington ngày càng thắt chặt kiểm soát đối với dòng chảy năng lượng toàn cầu.
Ấn Độ và Trung Quốc đồng loạt giảm mua: Doanh thu dầu Nga lao dốc mạnh
Không chỉ Trung Quốc, Ấn Độ – khách hàng nhập khẩu dầu thô Nga lớn nhất qua đường biển – cũng đang lên kế hoạch cắt giảm đáng kể lượng mua nhằm tuân thủ lệnh trừng phạt mở rộng của Mỹ.
Động thái phối hợp từ hai nền kinh tế tiêu thụ năng lượng hàng đầu châu Á được xem là cú đòn mạnh giáng vào doanh thu dầu mỏ của Nga, vốn đã chịu nhiều áp lực từ các lệnh hạn chế trước đó. Việc Trung Quốc và Ấn Độ đồng loạt giảm nhập khẩu không chỉ làm sụt giảm nguồn thu của Moscow, mà còn đe dọa đến cán cân cung – cầu trên thị trường năng lượng toàn cầu.
Giới phân tích cảnh báo, nếu xu hướng này kéo dài, nguồn cung dầu thế giới có thể rơi vào tình trạng thiếu hụt, khiến giá dầu quốc tế bật tăng trở lại trong thời gian tới – tạo ra những hệ lụy đáng kể cho lạm phát toàn cầu và chi phí năng lượng của doanh nghiệp.
Quy mô nhập khẩu và sự phân hóa trong nội địa Trung Quốc
Theo dữ liệu từ Vortexa Analytics, Trung Quốc hiện đang nhập khẩu trung bình khoảng 1,4 triệu thùng dầu Nga mỗi ngày bằng đường biển — một con số khổng lồ, trong đó phần lớn do các nhà máy lọc dầu tư nhân quy mô nhỏ, thường được gọi là nhóm “teapot”, đảm nhận.
Ngược lại, các tập đoàn dầu khí quốc doanh của Trung Quốc chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tổng lượng nhập khẩu này, dưới 250.000 thùng/ngày trong 9 tháng đầu năm 2025, theo ước tính của Vortexa. Trong khi đó, hãng tư vấn Energy Aspects cho rằng con số thực tế có thể dao động quanh 500.000 thùng/ngày.
Đáng chú ý, Unipec – công ty thương mại trực thuộc Sinopec – đã ngừng mua dầu Nga kể từ tuần trước, sau khi Anh mở rộng danh sách trừng phạt bao gồm Rosneft, Lukoil, một số tàu thuộc “hạm đội bóng tối”, và thậm chí một nhà máy lọc dầu lớn tại Trung Quốc.
Theo tiết lộ từ các nhà giao dịch quốc tế, phần lớn lượng dầu Nga xuất sang Trung Quốc hiện không còn thông qua hợp đồng trực tiếp, mà được Rosneft và Lukoil giao qua các đơn vị trung gian nhằm giảm thiểu rủi ro trừng phạt. Trong khi đó, các nhà máy lọc dầu tư nhân tạm thời ngừng nhập khẩu để đánh giá rủi ro, nhưng vẫn bày tỏ mong muốn nối lại giao dịch nếu điều kiện pháp lý được nới lỏng.
Giá dầu ESPO giảm trước lệnh trừng phạt mới của Mỹ
Ngay trước khi Washington công bố gói trừng phạt mở rộng, giá dầu ESPO giao tháng 11/2025 – loại dầu thô chủ lực mà Nga xuất khẩu sang khu vực châu Á – đã có dấu hiệu hạ nhiệt. Theo dữ liệu thị trường, giá ESPO hiện chỉ cao hơn khoảng 1 USD/thùng so với dầu Brent tiêu chuẩn, thấp hơn đáng kể so với mức chênh lệch 1,7 USD/thùng ghi nhận hồi đầu tháng 10/2025.
Mặc dù vậy, Trung Quốc vẫn duy trì nhập khẩu ổn định khoảng 900.000 thùng dầu Nga mỗi ngày qua đường ống, do PetroChina quản lý. Giới phân tích cho rằng dòng chảy năng lượng này ít chịu tác động từ lệnh trừng phạt, bởi đây là hình thức giao dịch song phương mang tính ổn định, không phụ thuộc vào vận chuyển quốc tế bằng đường biển – lĩnh vực đang bị giám sát và kiểm soát chặt chẽ nhất.
Hệ lụy toàn cầu: Cuộc đua tìm nguồn cung thay thế và nguy cơ giá dầu leo thang
Theo đánh giá của Energy Aspects, việc Nga đánh mất hai khách hàng chiến lược là Ấn Độ và Trung Quốc sẽ buộc các quốc gia này tái cơ cấu nguồn cung năng lượng, chuyển hướng sang khu vực Trung Đông, châu Phi và Mỹ Latinh để bù đắp phần thiếu hụt.
Sự dịch chuyển này không chỉ làm gia tăng nhu cầu đối với các loại dầu không chịu trừng phạt, mà còn có thể đẩy giá dầu thế giới lên cao trong giai đoạn cuối năm 2025. Giới chuyên gia cho rằng dòng chảy thương mại dầu mỏ toàn cầu đang bước vào thời kỳ tái định hình, khi các mối quan hệ cung – cầu truyền thống bị phá vỡ dưới sức ép địa chính trị.
Về phía Nga, nước này nhiều khả năng sẽ tăng cường bán dầu với mức chiết khấu sâu hơn cho các thị trường nhỏ hoặc đối tác “thân thiện”, như Thổ Nhĩ Kỳ, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) hay một số nước châu Phi. Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định quy mô giao dịch này khó có thể bù đắp được sự sụt giảm mạnh từ hai nền kinh tế tiêu thụ năng lượng lớn nhất châu Á – Trung Quốc và Ấn Độ.
Triển vọng: Bước ngoặt mới trong quan hệ năng lượng Nga – Trung
Động thái “tạm dừng chiến lược” của các tập đoàn dầu khí quốc doanh Trung Quốc cho thấy Bắc Kinh đang ưu tiên ổn định thương mại và tài chính quốc tế, thay vì lựa chọn đối đầu trực tiếp với phương Tây trong bối cảnh áp lực trừng phạt ngày càng gia tăng.
Tuy nhiên, giới phân tích nhận định đây chỉ là sự gián đoạn mang tính tạm thời, bởi dầu Nga vẫn đóng vai trò quan trọng trong chiến lược an ninh năng lượng dài hạn của Trung Quốc. Với mức giá cạnh tranh và nguồn cung ổn định, Nga vẫn là đối tác không thể thay thế trong nỗ lực đa dạng hóa nguồn năng lượng của Bắc Kinh.
Dẫu vậy, nếu Washington tiếp tục mở rộng lệnh trừng phạt sang các tổ chức trung gian, công ty bảo hiểm và đơn vị vận chuyển, mối quan hệ năng lượng Nga – Trung có thể bước vào giai đoạn thử thách chưa từng có. Khi đó, hai nước buộc phải xây dựng cơ chế thanh toán độc lập và hệ thống logistics riêng, nhằm duy trì hợp tác trong một trật tự năng lượng toàn cầu đang tái định hình.
Bài viết liên quan
